ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา

  

   ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา 

     ศูนย์ศึกษาแห่งนี้เกิดจากความร่วมมือระหว่างนักวิชาการไทยและญี่ปุ่นในการ จัดตั้งศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา (Ayutthaya Historical study Centre) ขึ้นในปี พ.ศ. 2529 โดยมองว่าอยุธยานอกจากจะเป็นอดีตเมืองหลวงของสยามที่มีอายุยืนยาวถึง 417 ปี และได้วางรากฐานทางวัฒนธรรมให้กับประเทศไทยสมัยใหม่แล้วยังเคยเป็นศูนย์กลาง ของสังคมการค้าในอุษาคเนย์ในระยะเวลาหนึ่งด้วย หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งคือ เราไม่อาจรู้จักและไม่อาจเข้าใจประเทศไทยและภูมิภาคอุษาคเนย์ได้อย่างชัดเจน หากละเลยที่จะเข้าใจสังคมอยุธยาในประวัติศาสตร์
     ความตั้งใจของนักวิชาการไทย-ญี่ปุ่นดังกล่าว ได้ปรับขยายจากข้อเสนอของสมาคมไทย-ญี่ปุ่น และจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ที่ให้มีการปรับปรุงบริเวณที่เคยเป็นหมู่บ้านญี่ปุ่นเพื่อสร้างพิพิธภัณฑ์ หมู่บ้านญี่ปุ่นมาเป็นการจัดตั้งศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยาแทน และมีความตกลงร่วมกันระดับรัฐบาล โดยรัฐบาลญี่ปุ่นให้เงินช่วยเหลือแบบให้เปล่า 999 ล้านเยน (ประมาณ 170 ล้านบาทในเวลานั้น) เนื่องในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ครบ 60 พรรษา ในปี พ.ศ. 2530 และเพื่อเป็นที่ระลึกในโอกาสมิตรภาพไทย-ญี่ปุ่น ครบรอบ 600 ปี

อาคารของศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา แบ่งเป็น 2 ส่วน คือ

      ส่วนแรกเป็นส่วนหลักตั้งอยู่ในเกาะเมืองอยุธยาติดกับสถาบันราชภัฏอยุธยา  ส่วนที่สองเป็นส่วนผนวกตั้งอยู่บริเวณที่เคยเป็นหมู่บ้านชาวญี่ปุ่นในสมัย อยุธยา ริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออก ใต้วัดพนัญเชิง

    ภายในศูนย์ฯ มีการจัดแสดงนิทรรศการถาวร โดยนำจุดเด่นของกรุงศรีอยุธยาในด้านต่างๆ มานำเสนอด้วยเทคโนโลยีทันสมัยและน่าสนใจ เช่น ใช้แผนผัง แผนภาพ แผนที่ และแบบจำลอง รวมทั้งใช้เสียงและภาพเคลื่อนไหว ง่ายในการทำความเข้าใจพัฒนาการของกรุงศรีอยุธยาในด้านต่างๆ นับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน สามารถเห็นภาพรวมของกรุงศรีอยุธยาในสมัยเป็นราชธานีได้ในเวลาอันสั้น

  การจัดแสดงภายในศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยามีทั้งสิ้น 4 หัวข้อ คือ อยุธยาในฐานะเมืองราชธานี, ในฐานะเมืองท่า, ในฐานะศูนย์กลางอำนาจทางการเมืองและการปกครอง และชีวิตชุมชนชาวบ้านไทยในสมัยอดีต อีกทั้งคำอธิบายยังมีทั้งภาษาไทย ภาษาอังกฤษและภาษาญี่ปุ่น ส่วนอีกหัวข้อหนึ่งคือ ความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยากับต่างประเทศนั้น ได้ จัดแสดงที่บริเวณหมู่บ้านญี่ปุ่น ริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออกในตำบลเกาะเรียน

  อีกทั้งเข้าใจชีวิตของชาวอยุธยาในอดีตได้ง่าย จึงเหมาะที่จะเป็นจุดตั้งต้นในการท่องเที่ยวเรียนรู้อดีตราชธานีกรุง ศรีอยุธยา เพราะจะทำให้การเที่ยวชมในสถานที่จริงสนุกและได้อรรถรสยิ่งขึ้น ที่น่าสนใจคือจะได้เห็นแบบจำลองของพระบรมมหาราชวัง อันประกอบด้วยอาคารต่างๆ แสดงให้เห็นสภาพบูรณ์ของพระราชวังก่อนจะถูกทำลาย แผนที่แสดงเส้นทางการค้าทางทะเลระหว่างอยุธยากับบรรดาประเทศต่างๆ แบบจำลองภายในวิหารพระศรีสรรเพชญ์ เรือสำเภาจำลอง รวมไปถึงการจำลองสภาพหมู่บ้านชุมชนริมน้ำและวิถีชีวิตผู้คนให้ชมอีกด้วย

   พิพิธภัณฑ์แห่งชาติเจ้าสามพระยา เป็นพิพิธภัณฑ์ที่สำคัญที่สุดในจังหวัดอยุธยา และจัดแสดงศิลปวัตถุสมัยอยุธยาที่สำคัญ ๆ พิพิธภัณฑ์แห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2502 จากเงินที่ประชาชนขอเช่าพระพิมพ์จากกรมศิลปากรที่ขุดได้จากกรุวัดราชบูรณะ เป็นจำนวนเงินทั้งสิ้น 3,416,928 บาท เปิดให้เข้าชมครั้งแรกเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2504 และโดยเหตุที่วัดราชบูรณะสร้างขึ้นในสมัยเจ้าสามพระยา พิพิธภัณฑ์แห่งนี้จึงใช้พระนามของพระองค์เป็นชื่อพิพิธภัณฑ์ด้วย

ตัวพิพิธภัณฑ์ ประกอบด้วย อาคารหลัก 3 อาคาร


1. หมู่อาคารเรือนไทย
        สร้างคร่อมอยู่บนสระ จัดแสดงเพื่อรักษารูปแบบเรือนไทยแบบภาคกลาง และจัดแสดงสิ่งของเครื่องใช้ต่าง ๆ ภายในเรือนอาศัยของคนไทยภาคกลางในอดีต

 2. อาคารศิลปะในประเทศไทย
        เป็นอาคาร 2 ชั้น จัดแสดงศิลปวัตถุสมัยต่าง ๆ ที่รวบรวมได้จากจังหวัดอยุธยา เช่น สมัยทวารวดี (พระพุทธรูปหินประทับยืนบนหัวของพนัสบดี พระพุทธรูปสำริดประทับยืนปางประทานพร) สมัยศรีวิชัย (เศียรพระสำริด) สมัยลพบุรี (พระพุทธรูปสำริดปางประทานพร ปางนาคปรก พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร) สมัยสุโขทัย (เครื่องกระเบื้องเคลือบต่าง ๆ โดยเฉพาะตุ๊กตา) สมัยเชียงแสน สมัยอยุธยา (ฐานพระพุทะรูปทำ

จากดินเผา มีรูปพระแม่ธรณี และเศียรพระพุทธสาวกที่ทำจากดินเผา) สมัยรัตนโกสินทร์ (แผ่นหินอ่อนจำหลักเรื่อง รามเกียรติ์ จากวัดโพธิ์)

3. อาคารตึกเจ้าสามพระยา
เป็นอาคารหลักที่สำคัญที่สุด เพราะเก็บศิลปวัตถุอยุธยาชิ้นที่ถือว่าสำคัญ ๆ มากมายหลายขิ้น

                   
            

   

เพนียดคล้องช้าง   ชมที่คล้องช้างป่า

        นอกจากจะได้เห็นเพนียดคล้องช้าง หรือที่คัดเลือกช้างลักษณะดีไว้ใช้ในยามสงครามในสมัยโบราณแล้ว ปัจจุบันบริเวณเพนียดคล้องช้างยังเป็นปางช้าง หรือที่พักช้างจำนวนหลายสิบเชือก ที่มาจากจังหวัดต่างๆเช่น สุรินทร์ ชัยภูมิ เมื่อเสร็จจากการบริการนักท่องเที่ยวที่บริเวณวัดมงคลบพิตรในเกาะเมืองอยุธยาแล้ว ครวญช้างก็จะนำช้างมาพักอยู่บริเวณเพนียด

        ประวัติ  นับตั้งแต่สถาปนากรุงศรีอยุธยาจนถึง รัชสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ เพนียดคล้องช้าเคยตั้งอยู่บริเวณวัดซอง หรือที่ว่าการอำเภอกรุงเก่าในปัจจุบันปี พ.ศ.2123 พระมหาธรรมราชาทรงขยายกำแพงเมืองกินพื้นที่มาถึงบริเวณเพนียด จึงให้ย้ายเพนียดไปตั้งนอกกำแพงเมืองเพนียดคล้องช้างได้ทรุดโทรมไปเมื่อครั้งเสียกรุง ต่อมารัชกาลที่ 1 โปรดเกล้าฯ ให้บูรณะขึ้นใหม่ และมีการซ่อมแซมอีกในรัชกาลที่ 3 และรัชกาลที่ 5

          การคล้องช้างเป็นที่น่าสนใจของชาวตะวันตกมาก ดังปรากฏในจดหมายเหตุของ เซอวาเลีย  เดอโซมองต์ ซึ่งเป็นราชทูตฝรั่งเศส ที่เข้ามาในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ฯ ว่าได้มีโอกาสชมการคล้องช้างที่เพนียดเป็นที่ประทับใจยิ่งนัก

       สิ่งที่น่าสนใจ     เพนียดก่อเป็นกำแพงอิฐล้อมเป็นคอกสี่เหลี่ยม มีประตูสำหรับต้อนโขลงช้างป่า ให้เดินเข้าซองไป   ซึ่งชั้นนี้จะเป็นช้างที่ยังไม่ได้คัดเลือก  ถ้าเชือกไหนลักษณะดีต้องตามตำราคชศาสตร์ ก็จะต้อนแยกเข้าคอกชั้นใน  ซึ่งทำด้วยซุงท่อนใหญ่นับร้อยท่อน  ตรงกลางคอกเพนียดเป็นมณฑป   ที่ประกอบพิธีพราหมณ์ขณะคล้องช้าง    ส่วนพระมหากษัตริย์จะประทับที่พระที่นั่งเพนียดซึ่งอยู่บนกำแพงคอนกรีต